Kalın Bağırsak Kanseri (Kolorektal Kanser)

Ülkemizde kalın bağırsak kanserleri, tüm kanserler içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır.

Risk Faktörleri

Kalın bağırsak kanserinin değiştirilebilir risk faktörleri şunlardır:

• Aşırı kilolu veya obez olmak
• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam ve benzeri) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketmek
• Sigara dahil tütün ürünlerini kullanmak
• Fazla miktarda alkol almak

Kalın bağırsak kanserinin değiştirilemez risk faktörleri şunlardır:

• Yaş alma: Yaş arttıkça kalın bağırsak kanseri riski artmaktadır
• Kalın bağırsaklarında poliplerinin olması
• İnflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif Kolit veya Crohn hastalığı) olması
• Kişinin daha önceden kalın bağırsak kanseri geçirmesi
• Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri olması
• Kalıtsal bir sendromun olması (ailesel adenomatöz polipozis ve kalıtımsal polipozis dışı kolon kanseri (Lynch sendromu) gibi)
• Tip 2 diyabet hastası olması

Belirtiler

• Bağırsak alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin olması ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
• Bağırsakların tam boşalmadığı hissi
• Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı) görülmesi ve/veya dışkı renginde koyulaşma
• Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
• Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
• Güçsüzlük ve yorgunluk

Tanı

Genellikle hastalık ilerleyince belirti vermektedir. Bu yüzden tarama, polipleri ve kanseri erken teşhis edebilmek açısından çok önemlidir. Tarama ile kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilip çıkarılarak kanser gelişmesi önlenir, kanser gelişmiş olan olgularda ise, erken teşhis ile yaşam süresi ve kalitesi artırılır.

Ülkemizde kalın bağırsak kanser taramaları;

50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) gaitada gizli kan kiti ile hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. 50-70 yaş arasında kişilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama önerilmektedir.

Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, Ülseratif Kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren taramaya başlanmaktadır. Bu hastalarda kolonoskopi en önemli takip yöntemidir.

Tedavi

Kolon kanserinin temel tedavi yöntemi cerrahi ile tümörün çıkarılmasıdır. Kolon kanserli her hasta gastroenterolog, radyolog, onkolog ve cerrahın görüşleri alınarak değerlendirilir.

Cerrahi Tedavi:

Genellikle tümörün yerleştiği kolon kısmına göre ameliyat planlanır. Ameliyatlar laparoskopik yöntemle kapalı olarak veya açık cerrahi ile yapılabilir.

Kalın bağırsağın kanserli kısmı, lenf bezlerine yayılım gösteren mezo denilen yağlı kısmı ve onun çevresindeki dokuyu çıkarır. Bu tip kolon kanseri ameliyatları, sıklıkla erken evre bağırsak kanserlerinde gerekli tek tedavi şeklidir.

Genellikle tümörlü kısım çıkarıldıktan sonra sağlam bağırsak bölümleri birbirine bağlanır. Bu işleme anastomoz adı verilir. Kalın bağırsakların sağlam kısımları birbirine bağlanamazsa ya da bağlandıktan sonra güvenli durum oluşmamışsa cerrah “kolostomi” denilen bir işlem yapar. Karın duvarında kalın bağırsak içeriğinin dışarı atılmasını sağlayan bir delik açarak bağırsağı buraya bağlar. Bu deliğe kolostomi torbası takılır ve dışkı bu torbada birikir. Kolostomi geçici veya kalıcı olabilir.

İleri evre kanserlerde belirtileri iyileştirmek ve bağırsakta tıkanıklık olmasını engellemek için daha sınırlı ameliyatlar yapılabilir. İleri evre hastalarda önce kemoterapi ve /veya radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanarak kitlenin küçülmesi sağlanabilir.  Bu hastalarda cerrahi tedavi kitle küçüldükten sonra yapılır.

Kanserin yalnızca karaciğere yayıldığı, ancak hastanın genel sağlığının iyi olduğu belirli durumlarda, kanserli lezyonun karaciğerinizden çıkarılması için ameliyat yapılabilir. Kemoterapi bu tip ameliyattan önce veya sonra kullanılabilir. Bu yaklaşım, uzun vadede kanserden kurtulma şansı sağlar. Ayrıca son yıllarda ısıtılmış sıcak kemoterapiler (HIPEC) ileri evre kolon kanserinde tedavi seçenekleri arasına girmiştir.

Korunma

Kalın bağırsak kanserini önlemek için atılması gereken en önemli adımlardan biri tarama olmakla birlikte alınacak korunma önerileri şunlardır:

• Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek
• Taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek
• Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimini artırmak. Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar, sebze-meyvelerdir.
• Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete binme gibi)
• Sigara ve alkol kullanmamak